آنچه همه باید از دنباله دارها بدانیم.

در طول سال همواره دنباله دارهای متعددی در آسمان شب ظاهر می شوند که ما سعی میکنیم تا حد ممکن خبرهای آنها را پوشش دهیم.

تا کنون مقالات زیر در مورد دنباله دارها در وبسایت زانکو منتشر شده است:

دنباله دار ویرتانن

دنباله دار اطلس

دنباله دار سوآن 

دنباله دار ها مرمورزترین اجرام دنیای نجوم…

ستاره بیت اللحم 

سه مغ شرقی به نام های ملچوار، کسپار و بالتازار با شور وشوق فراوان در بیت اللحم به دنبال کودکی تازه متولد شده هستند تا تولد یک پیامبر جدید را به و یهودیان تبریک بگویند. این سه مغ معتقد هستند که ستاره ای در آسمان ظاهر شده و ظهور این ستاره نوید بخش تولد پادشاه یهود است و هم اکنون برای یافتن و ستایش اون به بیت اللحم آمده اند.

ستاره مغان، نشانه ظهور مسیح (ع) در بالای این نقاشی مشخص شده است.

این داستان یکی از معروف ترین داستان های تاریخ مسحیت است که در انجیل متی آورده شده است سه منجم پارسی هستند که با هدایایی بشارت تولد حضرت مسیح (ع) را به یهودیان می دهند. اما ستاره ای که در آسمان ظاهر گشته بود چه بود؟ بسیاری از دانشمندان معتقد هستند که این ستاره یک دنباله دار بوده که دقیقا اندکی پیش از میلاد حضرت مسیح در آسمان ظاهر شده بود. در این مقاله قصد داریم تا بیشتر با این اجرام اسرارآمیز آشنا شویم.

دنباله دارها را بهتر بشناسیم

دنباله دارها اجرامی هستند از جنس یخ که جزو اجرام کوچک منظومه شمسی دسته بندی می شوند. این اجرام هنگامی که در مسیر حرکت خود به خورشید نزدیک می شوند، در اثر گرمای خورشید گازهایی از خود متصاعد می کنند که این گاز ها دور تا دور هسته مرکزی آنها را در بر می گیرد که این گاز را گیسو یا دم دنباله دار می نامند. زمانی که نور خورشید به گازهای متصاعد شده از هسته دنباله دار می تابد بازتاب می شود و منجر به ظهور جرمی نورانی و پرشکوه در آسمان شب می شود.

هر ساله دنباله دارهای زیادی در آسمان شب ظاهر می شوند اما اغلب بسیار کم نور هستند و تنها به کمک دوربین های دوچشمی یا تلسکوپ ها می توان آنها را مشاهده کرد، ظهور دنباله دارهای بسیار پرنور یک پدیده نادر به شمار می رود اما در ۵۰ سال اخیر چندین دنباله دار پرنور در آسمان ظاهر شده است که برخی از آنها باعث متعجب شدن و شگفت زده شدن عموم مردم شده است.

مدار دنباله دارها

مدار دنباله دار ها عموماً بیضوی است، اما برخی از آنها دارای مدارهای سهموی یا هذلولی نیز هستند. مدار بیضوی دنباله دارها بسیار کشیده است و  همانطور که می دانیم خورشید در یکی از کانون های بیضی قرار می گیرد در این صورت دنباله دار گاهی از خورشید بسیار دور می شود (اوج مداری) و گاهی نیز بسیار به خورشید نزدیک می شود (حضیض مداری). اما برخی دنباله دارها دارای مدارهای سهموی و هذلولی هستند، این دسته از دنباله دارها تنها یک بار به دیدار خورشید می آیند و در حقیقت اوج مداری آنها در بینهایت قرار دارد بدین ترتیب پس از یک بار نزدیک شدن به خورشید برای همیشه به مرزهای بیرونی منظومه شمسی پرتاب می شوند.

مشخصات مداری یک دنباله دار


انواع مدارها در منظومه شمسی

خصوصیت های یک دنباله دار

دنباله دارهایی با دوره تناوب کمتر از ۲۰۰ سال را کوتاه دوره و بیشتر از ۲۰۰ سال تا هزاران سال را بلند دوره می گویند.

ساختار هسته مرکزی دنباله دارها شبیه به یک بستنی یخی بزرگ یا گلوله برفی کثیف است، ساختار ترد و شکننده که از بهم پیوستن بلورهایی یخی دی اکسید کربن، مونواکسید کربن، آمونیاک، متان و حتی آب تشکیل شده است. ابعاد هسته دنباله دارها از چند کیلومتر تا چند ده کیلومتر می تواند باشد. دنباله دار هیل-باپ با قطر ۶۰ کیلومتر بزرگترین دنباله دار شناخته شده است.

خروج گازها از هسته دنباله دار هارتلی۲

در اثر گرمای خورشید گازهای یخ زده در هسته بخار می شوند و اطراف هسته را احاطه می کنند که به آنها گیسو گفته می شوند. به علت کوچک بودن هسته دنباله دارها و درنتیجه ضعیف بودن نیروی گرانش، گازها به راحتی تا فاصله های بسیار دوری از هسته پرتاب می شوند و ابعاد گیسو می تواند به صدها و حتی میلیون ها کیلومتر برسد. به طور مثال گیسوی دنباله دار هولمز در سال ۲۰۰۷ به بیش از ۱ میلیون کیلومتر رسید! (بد نیست این ابعاد را با عدد ۴۰۰ هزار کیلومتر که فاصله زمین تا ماه هست مقایسه کنید!!)

گیسوی دنباله دار لاوجوی C2014Q2 که در سال ۲۰۱۴ در آسمان دیده شد.

اما دنباله دارها همواره با دم خود معروف شده اند و مردم همانطور که اسم دنباله دار را بر این اجرام نهاده اند توقع دارند که در آسمان یک دم نورانی را مشاهده کنند. دم دنباله دار در حقیقت بخشی از گیسو است که در اثر طوفان ها و بادهای خورشیدی در سمت مخالف خورشید دیده می شود، دقیقا مشابه با موهای یک دختربچه در مقابل یک پنکه روشن، با وزیدن باد، موها به سمت مخالف متمایل می شوند اما این باد به اندازه ای قدرت ندارد که بتواند ذرات بخار شده را به طور کامل از هسته جدا کند، بنابراین ذرات به صورت یک دنباله به دنبال هسته حرکت می کنند. دم دنباله دار ها به دو بخش گازی و غباری تقسیم می شود، دم غباری در اثر بازتاب نور خورشید از ذرات غبار روشن می شود و دم گازی در اثر یونیزه شدن گازها می درخشد اما در اغلب موارد دم غباری پرنورتر است و مردم بیشتر دم غباری دنباله دار را مشاهده می کنند.

دم غباری و دم گازی دنباله دار هیل-باپ در سال ۱۹۹۵

مصائب یک دنباله دار!

منشا دنباله دارها ابراورت و کمربند کوییپر در فاصله بیش از ۷۰ واحد نجومی است. (هر واحد نجومی برابر با میانگین فاصله زمین تا خورشید معادل ۱۵۰ میلیون کیلومتر است). دنباله دار از آن فاصله دور به سمت خورشید حرکت می کند و پس از ده ها سال به نواحی درونی منظومه شمسی می رسد. هسته های ترد دنباله دارها به سادگی در اثر نیروهای گرانشی سیارات بزرگ نظیر مشتری و زحل خرد می شوند و به صدها قطعه تقسیم می شوند و احتمال دارد دنباله دار همچون دنباله دار شواسمان-واخمان و شومیکر-لوی پیش از رسیدن به خورشید و در میانه راه قطعه قطعه شود و یا جذب سیارات بزرگ بشود. اگر دنباله دار بتواند از کنار سیارات گازی و بزرگ منظومه شمسی به سلامت عبور کند و جان سالم بدر ببرد احتمال دارد به علت مدار بیضوی و کشیده خود بسیار به خورشید نزدیک می شود و به دلیل همین نزدیکی در اثر گرمای ناشی از خورشید هسته دنباله دار به طور کامل بخار می شود و در نزدیک ترین فاصله به مادر خود از بین می رود. همچون دنباله دار آیسون و ماخولز یا اطلس. اما اگر دنباله دار ما بتواند تمام این مراحل به به خوبی پشت سر بگذارد آنگاه با شکوه تمام در آسمان زمین خواهد درخشید.

موقعیت ابر اورت و کمربند کویپر در منظومه شمسی

نکته آخر

لغت ستاره دنباله دار یک لغت اشتباه و رایج است، صدها سال پیش که ماهیت دنباله دارها مشخص نبود، نام ستاره دنباله دار بر این اجرام نهاده شد اما امروزه می دانیم که ماهیت این اجرام به طور کلی با ستاره متفاوت است.

 پس سعی کنید به جای واژه اشتباه ستاره دنباله دار فقط از لغت دنباله دار استفاده کنید.

دیدگاهتان را بنویسید